رازورزی شب یلدا

گفتمان سیاسی اجتماعی

_________________

Paltalk

View all  ---> all Languages---> Iran 

Iran Goftemaan Siasi Ejtemaaee 

رازورزی شب یلدا

شب دوستی، شب صمیمیت، شب دید و بازدید، شب مهرورزی، شب با هم بودن، شب داستان های مادر بزرگ، شب خاطره های ماندگار، شب شادی و تبسم ها، شب آجیل و میوه های خشک، شب انار و هندوانه، شب گل و شیرینی و شیرین کامی، شب خوراکی های خوشمزه، طولانی ترین شب سال، شبی بلند به بلندای فرهنگ چند هزار ساله، شبی پر رمز  با رسوم و آیین های پر پند، شبی آمیخته با راز همراه با ساز و آواز و سرانجام، شبی زیبا که پایان پاییز را فریاد می کشد تا رنگارنگی خزان را به سپیدی و پاکی زمستان بسپارد و آنگاه که خورشید در پس تاریکی می درخشد، گویا تولدی دوباره می یابد و به همین دلیل ساده است که "یلدا" نام گرفته است؛ یلدا ریشۀ واژگانی تولد و در واقع زایش خورشید است و تداوم نور در درون طبیعت که انسان با تکیه بر تجربۀ خویش آن را بازشناخته و چه نیکو هر ساله آن را یاد می کند و گرامی داشت آن را به نیکی برگزار می نماید تا همۀ این خوبی ها برای همۀ انسان ها باشد.

زندگی انسان پس از دوران باستان وقتی به کشاورزی و دامداری روی آورد، برای نیل به پیشرفت چاره ای نداشت که با طبیعت رابطه برقرار کند و به گردش ماه و خورشید توجه کند و کوتاهی و بلندی روز و شب را دریابد و آرام آرام به طولانی بودن واپسین شب پاییز پی برد. تغییر فصل ها و تأثیر مستقیم آن بر زندگی و کار مردم، انسان را بر آن داشت تا هر تحولی را به مناسبتی تبدیل و آن را دستمایۀ جشن و شادی کند تا انگیزش انسان برای تداوم زندگی دوچندان شود و به راستی شب یلدا، یکی از مهم ترین آنهاست که حادثۀ حتی به سردی گرایی طبیعت را انسان ها به شبی شادمانه زیستن می آراید و افسانه های پندآموزی را در درون آن می آلاید.

در آغاز فصل زمستان، افسانۀ "ننه سرما" را در فلات ایران از شرق کشور چین تا آن سوی بین النهرین، بارها و بارها به ویژه در شب یلدا از زبان مادربزرگ ها یا بزرگ ترها شنیده ایم. اگر آن شب باران ببارد، یعنی ننه سرما گریه می کند و نتیجه می گرفتند که ما همواره باید رفتاری نیکو داشته باشیم تا مبادا ننه سرما را ناراحت کنیم که بگرید و یا اگر آن شب برف می بارید، یعنی تشک ننه سرما پاره شده است و پرها وپنبه های آن بیرون جهیده است و نتیجه می گرفتند که همۀ انسان ها در آسایش بیارامند و هیچ انسانی بی خانمان نماند و یا اگر از آسمان تگرگ می بارید، معنای آن این بود که گردنبند ننه سرما گسیخته و دانه های آن پراکنده شده است و نتیجه می گرفتند که می باید به امکانات انسان ارج نهاد و نباید به آسایش همۀ مردم بی اعتنایی کرد.

آری، باورهای مردم بر همین آیین ها استوار بود و انسان ها در بستری از قراردادهای اجتماعی نانوشته، در صلح و صفای نسبی نسبت به شرایط کنونی و امروز جهان زندگی می کردند. جشن و جشن و یادآور عید تا جایی که ابوریحان بیرونی، نخستین روز دی ماه را "خور روز" یا "روز خورشید" نامید که اشاره به زاییده شدن دوبارۀ خورشید است و جشن آن روز را "جشن نود روز" نامید، به این معنا که نود روز دیگر به عید نوروز باقی مانده تا طبیعت شکوفا شود.

در مصر باستان، یکمین روز زمستان را روز "باززایی خورشید" می پنداشتند و جشنی بزرگ برپا می داشتند. در روم باستان، اول دی ماه به روز "خداوند خورشید" موسوم بود که شاه و بزرگان روم به میان مردم می آمدند و جامۀ خود دریده و لباس مردم بر تن می کردند و همگان در صلح و دوستی به پایکوبی می پرداختند. در یونان و ایتالیا نیز جشن و و بزرگداشت برقرار بود. باید گفت که واژۀ "نوئل"، ریشۀ رومی واژۀ "ناتال" به معنای "تولد" است که پس از سال 350 میلادی توسط یکی از کلیساهای روم، میلاد مسیح را به اوایل زمستان نسبت داد که تا امروز نیز همۀ شاخه های مسیحیت بر آن توافق دارند؛ شایان ذکر است که پیش از آن میلاد مسیح را هر یک از فرقه های مختلف مسیحیت به روزهای مختلفی نسبت می دادند و اختلاف نظر داشتند.

به امروز نیز بپردازیم و سفرۀ رنگین شب یلدای دیروز به میز پرطراوت و رنگارنگ شب یلدا نقل مکان کرده، اما محتوای آن هرگز تغییر نکرده، هنوز دانه های زیبای انار با نور شمع، چشمک می زند و قاچ هندوانه دلربایی می کند و آجیل ها، بزاق دهان را بر زبان جاری می سازد و شیرینی ها و خوراکی ها، خوشمزگی را تداعی می کند. پس بیاییم به محتوای شب یلدا لنگر اندازیم و ساحل زندگی انسان ها را ارزشمند سازیم و با هم بودن و نیک سرشتی را زینت سرلوحۀ زندگی کنیم و تلاش کنیم داستان ها و افسانه های زیبای مادر بزرگ ها را در روابط اجتماعی و پیرامون خویش برقرار کنیم و شب یلدا را با همۀ آیین های زیبایش بهانه کنیم تا انسان بودن خویش را نمایان سازیم تا شاید قلبمان با شاد زیستن همۀ انسان ها بتپد و زندگی را با خاطراتی خوش مرور کنیم. شب یلدا خجسته باد!

محسن بهرامی

دسامبر 2014